Postedukacja nie oznacza, że mamy do czynienia z definitywnym końcem szkoły rozumianej jako instytucja społeczna. Przeciwnie – edukacja jest dzisiaj potrzebniejsza niż kiedykolwiek wcześniej. Zmieniają się jednak jej teorie oraz praktyki.
Jedną z perspektyw postedukacji, o której piszą autorki/autorzy w niniejszym numerze, stanowi potrzeba tworzenia nowych paradygmatów kształcenia i wychowania. Do tej pory na łamach „Refleksji” często wspominaliśmy o wyczerpaniu tradycyjnych form oświaty – trudno przecież bronić uprzedmiotawiających, autorytarnych czy transmisyjnych koncepcji dydaktyczno-wychowawczych. Nie znaczy to oczywiście, że powrót do pewnych tradycji, na przykład Sokratejskiego dialogowania czy Arystotelesowskiego racjonalizmu, to pomysł z gruntu nietrafiony. Wspólnotowość, poczucie obywatelskości, wrażliwość na potrzeby Innego – tego rodzaju cechy obecnie nie tracą na wartości.
Kiedy piszę „obecnie”, mam na myśli zarówno doświadczenia związane z pandemią, jak i los uchodźców z Ukrainy, którzy uciekając przed wojną, rozpoczynają nowe rozdziały w swoich biografiach. Próbujemy ich przyjąć jak najlepiej: zapewnić dobre warunki życia, pracę, edukację i wykształcenie dla dzieci. W związku z tym trzeba wrócić do dyskusji na temat idei szkoły wielokulturowej czy międzykulturowej, kompetentnej w nauczaniu społeczeństwa różnorodnego, otwartego, egalitarnego. Tę priorytetową tematykę podejmiemy w jednym z kolejnych numerów, któremu nadamy tytuł „Pedagogika mobilności”.
Tego rodzaju kwestie poruszyłem też w rozmowie z profesorem Tadeuszem Sławkiem, który w swojej nowej książce A jeśli nie trzeba się uczyć..., proponuje formułę edukacji przygodnej, stopniowo uwalnianej od krępującego ruchy biurokratyzmu, opartej na mądrości nauczycielek/nauczycieli.
Czy szkoła może „dzisiaj” wyglądać inaczej? Jeżeli rysuje się na horyzoncie jakaś przyszłość edukacji, to jest nią – w moim przekonaniu – szkoła solidarności. To ważne hasło nie tylko dla polskiej historii. Bez solidarności nie może być wolności – i teraz, i w przyszłości.
Sławomir Iwasiów
redaktor prowadzący
